Taighde Teaghlaigh 2016, Acmhainní Foghlama: Réamhrá

Spreagann an tionscadal seo daltaí chun craobh ghinealaigh chur i dtoll a chéile, rud a chuirfidh ar a gcumas breathnú siar ar shaol a sinsearach sa bhliain 1916. Ar an gcaoi sin gheobhaidh daltaí tuiscint ar na cúinsí sóisialta agus polaitiúla a bhí i réim ag an am sin.

Tá sé ceaptha bheith ina ‘aistear foghlama’ agus níl aon rialacha docht daingean leagtha síos dá bharr sin. Is féidir an tionscadal a bhunú ar dhuine de mhuintir an dalta féin, nó ar dhuine arbh as an áit chéanna dó nó di. Is féidir le daltaí tabhairt faoin tionscadal ina n-aonar nó ina ngrúpaí. Breathnaigh ar na nótaí mionteagaisc iomlána atá le fáil ar Thionscadal Sinsearachta 1916 Scoilnet.

Is féidir le daltaí ar gach leibhéal, ó bhunscoil go hiar-bhunscoil shinsearach, iarracht a dhéanamh ar an taighde ar na leibhéil deacrachta is cuí. Is faoi lánrogha an mhúinteora ranga a bheidh sé sin.

Seans gur mhian leis na daltaí siúd arb as áiteanna taobh amuigh d’Éirinn dóibh lorg a muintire a leanúint siar go dtí an áit a raibh cónaí orthu sa bhliain 1916.

Cás-staidéir

Cé go raibh an bheirt acu in Ard-Oifig an Phoist le linn Sheachtain na Cásca, thóg siad bealaí an-éagsúil chun Éirí Amach na Cásca. Buachaill gan iomrá, 16 bliana d’aois, a bhí in Lemass, nach raibh ina bhall d’Óglaigh na hÉireann ach le 15 mhí. Bhí Mac Diarmada ar dhuine de príomhphleanálaithe an Éirí Amach agus ba phearsa lárnach i Náisiúnachas na hÉireann é.

Seán Lemass agus Seán Mac Diarmada

Cé go raibh an bheirt acu in Ard-Oifig an Phoist le linn Sheachtain na Cásca, thóg siad bealaí an-éagsúil chun Éirí Amach na Cásca. Buachaill gan iomrá, 16 bliana d’aois, a bhí in Lemass, nach raibh ina bhall d’Óglaigh na hÉireann ach le 15 mhí. Bhí Mac Diarmada ar dhuine de príomhphleanálaithe an Éirí Amach agus ba phearsa lárnach i Náisiúnachas na hÉireann é.

Tar éis an Éirí Amach, níorbh é an deireadh céanna a bhí i ndán dóibh beirt ach an oiread: Scaoileadh Lemass saor ón ionad coinneála de barr go raibh sé chomh hóg sin agus toghadh mar Thaoiseach an stáit neamhspleách é amach ina shaol. Chuir scuad lámhaigh Mac Diarmada chun bháis laistigh de choicís tar éis ghéilleadh na reibiliúnach.

Tús a chur leis an Tionscadal

  1. Aimsigh agus bailigh an fhianaise ach breathnú ar na croíláithreáin ghréasáin maidir le taighde teaghlaigh, agus tosaigh amach leis na taifid ábhartha Eaglaise, Shibhialta agus Daonáirimh thíos. Más rud é go raibh do rogha duine páirteach i saol na polaitíochta, cuardaigh na taifid atá i mbailiúchán Bhiúró na Staire Míleata agus sa Bhailiúchán Pinsean Seirbhíse Míleata.

    Bailigh oiread eolais agus is féidir leat ó do mhuintir nó i do cheantar faoi do rogha duine. Déan aon ghrianghraif nó aon bhoinn a scanadh, nó glac grianghraif d’fhoirgnimh nó de dhéantáin a d’fhéadfadh na dálaí sóisialta a bhí ann i 1916 a léiriú.

    Brabhsáil na hacmhainní ar líne breise atá liostaithe thíos le teacht ar réimse nasc bainteach, ar léarscáileanna idirghníomhacha, ar ghearrthóga físe agus fuaime agus ar ghrianghraif stairiúla.

    Teimpléid: Craobh Ghinealaigh – Foirm thras-scríofa i gcomhair Dhaonáirimh 1901 agus 1911; bileog chomhairle maidir le foirm an Daonáirimh.

  2. Déan do chuid foinsí a logáil agus a eagrú, agus déan anailís orthu. Déan liosta de na foinsí ar bhreathnaigh tú orthu agus luaigh cén chaoi a raibh an fhoinse sin úsáideach duit.

    Teimpléid: Bileog thaifid.

  3. Cuir i láthair agus foilsigh. Nuair a bheidh an tionscadal críochnaithe i do rogha formáide, déan é a uaslódáil chuig Tionscadal Sinsearachta 1916 Scoilnet.

Teimpléid

Tá roinnt teimpléad, is féidir a íoslódáil, curtha ar fáil mar threoir ar na cartlanna agus na foinsí éagsúla. Ina measc siúd tá:

Acmhainní Ar Líne

Príomhchartlanna

1. Irish Genealogy.ie

Láithreán tairsí le haghaidh taifid ríthábhachtacha Eaglaise agus Shibhialta. Tá sé lán-inchuardaithe de réir ‘duine’, ‘áit’, ‘dáta’ ag an aon am amháin.

2. An Chartlann Náisiúnta

Stór tairsí le haghaidh thaifid ríthábhachtacha na tréimhse seo, lena n-áirítear:

3. Biúró na Staire Míleata

Ráitis finné, doiciméid chomhaimseartha agus bailiúchán beag íomhánna agus taifeadtaí fuaime a bhaineann le 1916 agus le Cogadh na Saoirse. Tá sé lán-inchuardaithe de réir ainm agus suímh. Clúdaítear an tréimhse 1913 – 1921. Tá treoir maidir leis an mbailiúchán le fáil anseo.

4. An Chartlann Mhíleata

An Bailiúchán Pinsean Seirbhíse Míleata: comhaid is le daoine aonair a thug seirbhís i 1916, i gCogadh na Saoirse agus sa Chogadh Cathartha agus a rinne iarratas ar phinsean. Téann le bailiúchán Bhiúró na Staire Míleata. Lán-inchuardaithe.

An tÉirí Amach san Idirbhliain: bailiúchán pleananna ceachta téamúla do dhaltaí na hIdirbhliana.

Acmhainní Ar Líne Breise

5. An Leabharlann Náisiúnta

Taispeántas ar líne atá bunaithe ar dhoiciméid, dar teideal The 1916 Rising: Personalities and Perspectives, ina bhfuil léargas cuimsitheach, stairiúil tugtha ar Éirí Amach na Cásca.

Bailiúchán Fótagrafach Digiteach ina bhfuil léirithe na dálaí sóisialta a bhí ann in Éirinn i ndeireadh an 19ú haois.

6. Nuachtáin

Nuachtáin, idir náisiúnta agus áitiúil:

  • Cartlann an Irish Times (ar fáil saor in aisce i scoileanna agus i leabharlanna poiblí in Éirinn)
  • Cartlann na Nuachtán Éireannach (ar fáil saor in aisce i leabharlanna poiblí in Éirinn)

7. Foclóir na mBeathaisnéisí Éireannacha

Ar fáil saor in aisce do dhaltaí trí Scoilnet agus i leabharlanna poiblí in Éirinn.

8. RTÉ: Century Ireland

Nuachtán stairiúil ar líne, ina bhfuil a lán ábhair amhairc, chartlainne agus chomhthéacsúil, a insíonn eachtraí i saol na hÉireann 100 bliain ó shin.

9. Cartlann RTÉ

Cartlann ar leith ina bhfuil agallaimh scannáin agus raidió leo siúd a chonaic ar thit amach le linn Éirí Amach na Cásca agus Chogadh na Saoirse lena dhá shúil féin.

They Remember 1916: Seacht n-agallamh raidió, a taifeadadh sa bhliain 1946 le daoine aonair a raibh cuimhne acu ar Éirí Amach na Cásca.

The Survivors: Cúig agallamh teilifíse, a taifeadadh sa bhliain 1964, ach nár craoladh roimhe seo, le daoine aonair a bhí páirteach in Éirí Amach na Cásca agus i gCogadh na Saoirse.

They Were There: 50 cuntas finné ar eachtraí 1916, atá leagtha amach ar léarscáil idirghníomhach. Léarscáil idirghníomhach de Bhaile Átha Cliath ar theacht na réabhlóide, le cuntais ó dhaoine aonair a chonaic ar thit amach ar na sráideanna.

Iubhaile an Leathchéid: Físeáin d’imeachtaí a bhí ar siúl ar fud na tíre le linn an chomóraidh i 1966.

10. Turas Google ar Éirí Amach na Cásca, 1916

Turas fíorúil ar phríomhláithreacha agus ar príomheachtraí an Éirí Amach.

11. An Réabhlóid Éireannach

Comharthionscadal ar líne idir Coláiste na hOllscoile, Corcaigh agus an Irish Examiner, ina gcuirtear faoi chaibidil roinnt de na heachtraí a thit amach i ndeisceart na tíre go háirithe.

12. Leabharlann Chathair Bhaile Átha Cliath

Tá roinnt rudaí ar leith sa leabharlann a chuireann casadh eile ar eachtraí sheachtain na Cásca, lena n-áirítear Logleabhar Briogáid Dóiteáin Bhaile Átha Cliath i ndáil le hÉirí Amach na Cásca.

13. Cainteanna Stairiúla Theach Laighean

Sraith léachtaí gairide ó Theach Laighean ar ábhair a bhaineann le 1916, lena n-áirítear ról na mban i 1916.

14. Bratach na hÉireann

Láithreán gréasáin oideachasúil, ar a ndéantar plé le stair na brataí trí dhath, a cuireadh in airde ag Ard-Oifig an Phoist le linn sheachtain na Cásca.

15. Coláiste na Tríonóide: Changed Utterly: Éire agus Éirí Amach na Cásca

Bailiúchán ilchineálach dialann, grianghraf, litreacha agus paimfléad a roghnaíodh ó Leabharlann Choláiste na Tríonóide.

16. Coláiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath: Mol na Staire

Sraith podchraoltaí, doiciméad agus páipéir thaighde a bhaineann le hÉirí Amach na Cásca.

17. Ollscoil Mhaigh Nuad: Litreacha 1916

Bailiúchán litreacha ar líne i ndáil le hÉirinn, a scríobhadh thart faoi am Éirí Amach na Cásca. Féach An tÉirí Amach san Idirbhliain.